UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization – Organizacja Narodów Zjednoczonych d.s. Edukacji, Nauki i Kultury) – to wyspecjalizowana jednostka Organizacji Narodów Zjedoczonych (ONZ). Powstała w 1945 roku, a celem jej działalności jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, oraz praw człowieka.
Najbardziej znanym przejawem działalności UNESCO jest stworzenie Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO. Utworzona została ona na bazie Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego z 1972 roku. Polska ratyfikowała dokument, jako jeden z pieszych krajów. Stało się to w 1976 roku.
Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO
Lista obejmuje miejsca i budowle o niezwykłej „wartości kulturowej lub przyrodniczej” dla ludzkości. A zalezienie się niej jest niezwykle prestiżowe. Wiąże się też ze wzrostem popularności jako destynacja turystyczna. Obecnie lista zawiera 1199 obiektów w 168 krajach.
Na polskiej liście UNESCO znajduje się 17 obiektów. To przede wszystkim zespoły urbanistyczne, ale i indywidualne obiekty architektoniczne. Są to: Historyczne Centrum Krakowa, Historyczne Centrum Warszawy, Stare Miasto w Zamościu, Średniowieczne miasto w Toruniu, Zamek krzyżacki w Malborku, Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy, Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy, Drewniane kościoły południowej Małopolski, Hala Stulecia we Wrocławiu oraz Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat – Seryjny wpis transgraniczny polsko-ukraiński.
Są też zabytkowe kopalnie: Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni oraz Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach oraz system gospodarowania wodami podziemnym. W 2019 roku do listy dopisano Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego.
Na liście polskich zabytków UNESCO jest jedno Muzeum – obóz zagłady: Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)
Obszary przyrodnicze z Polski reprezentują Puszcza Białowieska i Lasy bukowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym.
Wśród obiektów kultury jest tylko jeden park. Jest to obiekt transgraniczny polsko-niemiecki Muskauer Park/Park Mużakowski. To park krajobrazowy z XIX wieku założony po obu stronach Nysy Łużyckiej. Większa część parku (ponad 500 ha) znajduje się po stronie polskiej. Strona niemiecka (ponad 200 ha) jest za to ciekawsza. Znajdują się tu:ogród angielski i większość obiektów architektonicznych z pałacem, oranżerią czy ananasarnią.
UNESCO w Puławach
Puławskie I Liceum Ogólnokształcące im. Ks.A. Czartoryskiego jest szkołą stowarzyszoną w UNESCO. Palcówka ta, jako jedna z pięciu szkół w Polsce została wybrana do testowania zestawu edukacyjnego „Światowe dziedzictwo w rękach młodzieży”. Jest to pomoc dla nauczycieli prowadzących zajęcia związane z problematyką światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego UNESCO. Dotyczy między innymi Konwencji UNESCO w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego.
Szanse Puław
Pewne szanse są. Przynajmniej formalne. Puławy są Pomnikiem Historii. Bez statusu pomnika nie byłoby szans o ubieganie się o miejsce na prestiżowej liście. Puławski zespół pałacowo – parkowy uzyskał też pozytywną rekomendację Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pozwala ona na wpisanie na listę polskich kandydatów ubiegających się o miejsce na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Walory Puław
Niewątpliwym atutem Puławskiego zespołu pałacowo-parkowego są budyni – monumentalne, fantastycznie wkomponowane w teren. Budynki będące obiektami wysokiej klasy samymi w sobie. Do tego położenie tego miejsca i jego niezwykła historia.
Puławy to w końcu miejsce, gdzie powstało pierwsze polskie muzeum, Polskie Ateny, miejsce walki politycznej o odzyskanie niepodległości. To jeden z najważniejszych salonów kulturalnych Polski schyłku XVIII wieku. No i najpiękniejsza polska budowla klasycystyczna: Świątynia Sybilli. To cały świat nad Wisłą: domek grecki, rzymskie Świątynia i kościół „na górce”, Dom Gotycki w stylu gotyku angielskiego, domek chiński, wersalski Petit Trianon – Pałacyk Marynki.
Aby parytetom stało się zadość, puławski ogród oraz chlubna historia stworzenia pierwszego polskiego muzeum należy do kobiety. To miejsce naznaczone postacią niezwykłej księżnej: Izabeli z Flemingów Czartoryskiej. Może księżna jeszcze raz pozwoli nam na rozsławienie Puław?
Cienie Puław
Niestety puławski park jest bardzo zaniedbany. Pierwotne, niezwykle założenia ogrodowe, są widoczne w wielu przypadkach, tylko dla wprawnego oka specjalistów.
Specjalistów puławski ogród angielski zachwyca. Wychwytują, dla ogółu niewidoczne alejki, rozwiązania, które powszechne były w ogrodach XVIII i XIX wiecznej Europy. A dzieło Izabeli Czartoryskiej bliskie było najpiękniejszym ogrodom starego kontynentu. Zasłużyło na pojawienie się w poemacie Jacques’a Delille „Ogrody”.
Nasze założenie ogrodowe jest także miejscem ulubionym przez wandali i chuliganów. Ślady ich zniszczeń widać na budynkach i ogrodzeniach. A historycznego ogrodu nie rozpieszcza też przyroda i liczne wichury, z trąbą powietrzną sprzed z górą 20 lat na czele.
Polskie ogrody
Puławy pretendują do roli kandydata do wpisu na listę UNESCO. Patrząc jednak obiektywnie na Polskie Ateny, wyróżnia je głównie chwalebna przeszłość. Trudno bowiem porównywać Puławy do innych tego typu założeń. Te najpiękniejsze to: Łazienki Królewskie, Ogrody pałacu w Wilanowie czy Ogrody zamkowe w Łańcucie
Czy Puławy mają szansę? W latach 2005-2019 odrzucone zostały kandydatury Gdańska – Miasta pamięci i wolności, Kanału Augustowskiego, Przełomu Dunajca czy Modernistycznego Centrum Gdyni.
Trzymamy kciuki. Może park zyska dawny blask, a mieszkańcy i turyści znów docenią to niezwykłe miejsce, jakim jest Angielski Ogród Księżnej Izabeli.
A Kazimierz?
Niestety Kazimierzowi trudno byłoby się dostać na listę UNESCO. Urokliwy, zabytkowy zespół architektoniczny, może jest wyjątkowy w skali Polski, ale niestety nie w sali świata. Na liście znajduje się już bardzo dużo zespołów architektonicznych i Starych Miast. UNESCO na chwilę obecną nie chce dopisywać kolejnych tego typu miejsc.
Szansą Kazimierza mogłaby, jak i dla Puław, być jego wyjątkowa historia. Tu związana z kolonią artystyczną. Historia międzywojnia jest w Kazimierzu wyjątkowa i to na skalę światową.
Czytaj także: Nadwiślańskie ścieżki Bolesława Prusa>>>
