Powiśle Lubelskie to tereny niezwykle bogate w zabytki. W niewielkiej odległości znajdują się ruiny zamków w Kazimierzu Dolnym, Bochotnicy i Janowcu. Są pałace w Puławach (wystawiony w miejscu dawnego zamku), Nałęczowie, Opolu Lubelskim czy Celejowie. Są ciekawe układy urbanistyczne miast.
Zamek w Bochotnicy, a właściwie ruiny zamku, to jedna z najstarszych budowli Powiśla Lubelskiego. Według szacowanego czasu powstania może być starszy niż zamek kazimierski, bo powstać miał w latach ’40 XIV wieku.
Zwyczajowo zamek nazywany jest Zamkiem Esterki, bo przypomina o miłości kochliwego Kazimierza Wielkiego i pięknej Żydówki.
Jak tu dotrzeć
Ruiny zamku Esterki znajdują się w południowo-wschodniej części Bochotnicy, kilkaset metrów na południe od drogi Lublin- Nałęczów – Kazimierz Dolnym. Wznoszą się 70 metrów nad poziomem szosy.
Od Kazimierza Dolnego dotrzeć można do Zamku Esterki niebieskim szlakiem pieszym, opisanym w naszym Spacerze śladami Kazimierza Wielkiego i Esterki. Jeśli chcemy na zamek trafić z Bochotnicy, należy wejść / wjechać w ulicę Podzamcze, odchodzącą od ul. Kazimierskiej (tuż przy rondzie) ku południowemu wschodowi. Po ok. 300 metrach pojawi się tablica informacyjna dotycząca zamku i ścieżką za tablicą należy ruszyć w górę. Trasa jest dość stroma i kamienista.
Zamek romantyczny, choć w ruinie
Już w XIII wieku na terenie obecnego wzgórza zamkowego istnieć miała warownia ziemno – drewniana, a potem gródek z podobnymi obwarowaniami.
Zamek ceglano – kamienny, w stylu gotyckim powstał najprawdopodobniej w latach 40-tych XIV wieku, tuż po najeździe tatarskim z 1341. Pierwsze wzmianki o zamku w dokumentach pochodzą z roku 1368. Warownię wybudował kasztelan lubelski Eustachy, herbu Lewart syna Ostasza z Bejsc. Był on jednym z protoplastów rodziny Firlejów.
W pierwotnej formie zamek w Bochotnicy miał kształt prostokąta zbliżonego do owalu, przez ścięcie murów na rogach. Od strony zachodniej znajdowała się brama i mur wzmocniony skarpami, od wschodniej, niewielka część mieszkalna. Zamek otaczały wąwozy, a od strony południowej i zachodniej sucha fosa. Najprawdopodobniej do bramy prowadził most. Na przełomie XV i XVI wieku Jan Oleśnicki przebudował zamek w stylu wczesnorenesansowym, dodając część mieszkalną od zachodu. Zamek zaczął popadać w ruinę już w XVI wieku, w 1585 roku miał już być w złym stanie
Obecny zamek jest w ruinie. Zachowały się tylko ściana zachodnia i pozostałości ściany wschodniej.
Przepraszam, czy tu straszy?
Straszy, straszy, jak na porządny zamek przystało. Zamek w Bochotnicy związany jest z legendą o miłości króla Kazimierza Wielkiego i pięknej Żydówki Esterki. To zakochany król miał wybudować zamek dla urokliwej dziewczyny i chadzać do niej podziemnym przejściem z Kazimierza. Miejscowi mówią, że Esterka nie mogąc doczekać się królewskiej wizyty, z rozpaczy wyskoczyła z wieży. Jan Długosz o tak smutnym końcu nie pisze. Opisuje synów Pełkę i Niemierzę, który służył Władysławowi Jagielle oraz dwie córki, które miały przy wierze żydowskiej pozostać. Zamek bochotnicki wieży podobno nie miał, Esterka nie miałaby skąd skakać, toteż nie straszy.
Straszy za to właścicielka tych dóbr z XV wieku – Katarzyna Zbąska. Jako panienka miała mieszkać na zamku w Bochotnicy. Czy z nudów czy z pobudek ekonomicznych na zamku zebrała drużynę rycerzy rabusiów, z którymi napadała na okoliczne dwory i kupców jadących do Kazimierza. Za życia Katarzyna nie została ukarana za swoje niecne uczynki. Zlinczowano natomiast jej siostrę, Annę, która pojawiać się ma na zamku pod postacią białego kota. A Katarzyna? Ta została ukarana dopiero po śmierci. Jej duszy nawet piekło nie chciało, toteż krąży wokół zamku i pilnuje skarbów, które w grotach pod zamkiem ukryła.
Właściciele Bochotnicy
Do początku XIV wieku Bochotnica była własnością królewską.
W 1317 roku przeniesiono wieś z prawa polskiego na średzkie, w w 1330 na magdeburskie. W tym czasie Bochotnica była własnością braci Dzierżka i Ostasza z Bejsc (od tego rodu wywodzi się rodzina Firlejów). Ten ostatni był podstolim krakowskim. Następnie Bochotnicą władał syn Ostasza, Eustachy herbu Lewart, kasztelan lubelski. W 1369 roku, właścicielką Bochotnicy została Katarzyna, wdowa po Ostaszu, a w 1380 r. Jakub z Bejsc.
W 1399 roku Bochotnicę zakupił Klemens z Kurowa. Po jego śmierci, w 1402 r dobra objął jego syn, Klemens Mikołaj, arcybiskup gnieźnieński. W latach 1409-1462 dobra należały do Piotra Kurowskiego, zwanego początkowo Miles. Bochotnicę odziedziczyły jego wnuki – Stanisław i Katarzyna Zbąscy, a po podziale w 1464 r Katarzyna Zbąska. Katarzyna w 1469 roku wyszła za mąż za Jana Oleśnickiego. Kolejnym właścicielem Bochotnicy był syn Katarzyny i Jana, wojewoda lubelski, Jan Oleśnicki. Od 1501 roku używał on nazwiska Bochotnicki. Po nim majątek odziedziczyła druga żona Anna z Fulsztyna Herbutówna, ciotka Mikołaja Reja.
I ku ruinie zamku
Czasy późniejsze to liczne zmiany, które doprowadziły do rujnacji zamku. Od 1540 r właścicielem Bochotnicy był Adam Walewski, po Jego śmierci w 1587 dobra odziedziczyły dzieci. Po 1626 Dunin – Borkowski herbu Łodzia. W roku 1641 Piotr Borkowski sprzedał dobra Janowi Borkowskiemu, który dołączył je do dóbr celejowskich. Dobra te w 1651 dziedziczą dzieci Jana: Stanisław i Teresa. Teresa w 1682 wychodzi za mąż za Stanisława Tarłę wnosząc mu w wianie Bochotnicę. W latach 1723-1750 Bochotnica jest własnością syn Jan Tarło. Dobra po nim dziedziczy Zofia z Krasińskich. Ta z kolei wnosi Bochotnicę i wiele innych dóbr w posagu Antoniemu Benedyktowi Lubomirskiemu (właściciel w latach 1750-61 1761-1766). Dobra dziedziczy Jerzy Marcin Lubomirski (właściciel 1766-1775).
Kolejni właściciele to siostra Jerzego, Magdalena, żona Michała Sapiechy (lata 1775-1823), Anna Teofila z Sapiechów (od 1786 zona Seweryna Potockiego), a od 1823 Seweryn Potocki.
W 1824 dobra celejowskie wraz z Bochotnicą i z zamkiem kupił książę Adam Czartoryski. Niestety w 1832 jego własności zostały skonfiskowane na rzecz Skarbu Królestwa Polskiego. Bochotnica była w rękach dzierżawców, aż do roku 1847, kiedy nabył je Marcin Klemensowski. W latach 1858-1888 Bochotnica jest własonośćcią Ludwika Anastazego Klemensowskiego, a od 1888 do II wojny światowej Józefa Klemensowskeigo i jego żony Agnieszki z Pawłowskich. Po okupacji niemieckiej, w 1944 Bochotnica przechodzi na skarb państwa.
Czytaj także:
Spacer śladami Kazimierza Wielkiego i Esterki>>>
Legenda o Kazimierzu Wielkim i pięknej Esterce>>>
