W synagodze szykują się zmiany

Kazimierska synagoga dawno już zapomniała o swoich funkcjach sakralnych. Po wojnie było tu kino Wisła, a po przejęciu budynku przez Gminę Wyznaniową Żydowską obiekt, która łączy w sobie funkcje galerii, sali koncertowej i domu gościnnego. Czy teraz to się zmieni?

Gmina Wyznaniowa Żydowska zamierza przystąpić do remontu synagogi. Wymieniona ma zostać współczesna drewniana podłoga w sali modlitwy. Zrekonstruowana zostanie też bima – podwyższenie, z którego prowadzono modlitwy oraz aron ha kodesz, czyli szafa na Torę. Rekonstrukcje te powstaną w oparciu o zachowane zdjęcia i grafiki kazimierskiej bożnicy z okresu międzywojennego.

Fotografia wnętrza synagogi w Kazimierzu Dolnym – z okresu międzywojennego. Źródło: Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków

Remont – jak informuje Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków – poprzedziły badania archeologiczne – georadarowe i wykopaliskowe – które przeprowadzono jesienią ubiegłego roku.

W czasie wykopalisk wewnątrz sali modlitw odsłonięto fundamenty bimy i aron ha kodesz.

Wnętrze sali modlitw w synagodze w Kazimierzu Dolnym – w trakcie prac badawczych. Źródło: Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków

Archeolodzy uważają, że zarówno szafa ołtarzowa jak i bima powstały w tym samym czasie – nie wcześniej niż w połowie XVI w. – i stanowią części murowanej synagogi opisywanej w źródłach historycznych w 1622r., chociaż pierwsze wzmianki o synagodze w Kazimierzu – zapewne drewnianej – pochodzą z 1557r.

Podczas badań udało się także pozyskać fragmenty ceramiki naczyniowej, kawałek glinianej fajki oraz szklanych pucharków, a także odprysk tynku z motywem zdobniczym, zapewne zdobiącym wnętrze sali modlitw.

Planowana rekonstrukcja bimy i szafy ołtarzowej wykonana zostanie z drewna według projektu Sylwii Piechnik, która wzorowała się na zachowanych materiałach ikonograficznych. Zanim jednak rozpoczną się prace rekonstrukcyjne, synagogę czeka remont. Rozmawiamy na ten temat z Piotrem Rytką – Zandbergiem – doradcą ds. Restytucji i Zarządzania Nieruchomościami Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie.

Co dokładnie będzie remontowane w kazimierskiej synagodze?

Piotr Rytka – Zandberg – W ramach remontu sali synagogalnej zostanie wykonana nowa posadzka. Na ścianie wschodniej synagogi zostaną wykonane prace badawcze nawarstwień malarskich i tynkowych oraz zostanie odsłonięta pierwotna wnęka na szafę aron ha kodeszu. Ściany zostaną odmalowane. Następnie dokonana zostanie rekonstrukcja bimy i aron ha kodeszu. Na bimę udało się nam już pozyskać sponsora. Jeżeli chodzi o Aron ha kodesz to niebawem rozpoczniemy zbiórkę, w której będą mogły wziąć udział też osoby fizyczne chcące wesprzeć rekonstrukcję.

Na ścianach zostaną zamontowane dwie nowe stałe wystawy. Pierwsza wykonana na podstawie paszportów emigracyjnych z lat 1920-1930 zachowanych w Żydowskim Instytucie Historycznym oraz druga na podstawie zachowanych zdjęć z Archiwum Instytut Sztuki PAN, Archiwum Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym, z prywatnych zbiorów rodziny Benedykta Dorysa i innych.

Czy wyniki badań archeologicznych, w tym znalezisko fragmentu tynku, który podobno pochodzi z
polichromowanej kopuły, będą miały wpływ na kolorystykę bimy?
Źródło: Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków

Piotr Rytka – Zandberg – W trakcie prac archeologicznych odsłonięto oryginalny fundament bimy i Aron-ha-kodeszu z XVI wieku. Znaleziono także fragmenty oryginalnego tynku na ścianach, których kolorystyka zgadza się z obrazem olejnym wnętrza synagogi autorstwa Chaima Goldberga. Pani architekt Sylwia Piechnik oparła swój projekt kolorystyki bimy na podstawie tego obrazu.

Co zaś się tyczy polichromii, to mamy tylko ich fragment na jednym ze zdjęć czarno-białych i nie jest to wystarczające do wykonania ich odtworzenia na suficie, który różni się trochę kształtem od tego w 1939 roku przed jego spaleniem.

Jaki będzie napis na miejscu szafy ołtarzowej? Czy aron ha kodesz będzie biały, czy rozważa się także jak w przypadku bimy etapowanie prac i docelową kolorystykę? Jeżeli tak – to jaką?

Piotr Rytka – Zandberg – Nie będzie żadnych napisów nad aron ha kodesz. Po prawej stronie planowana jest tablica wotywna poświęcona osobom, które wsparły rekonstrukcję. Zgodnie z projektem aron ha kodesz będzie biały i będzie nawiązywał do elementów wejścia do synagogi. Rekonstrukcja bimy będzie podzielona na dwa etapy: pierwszy – odtworzenie bimy z drewna oraz drugi – pomalowanie bimy na podstawie kolorów zaproponowanych przez panią architekt.

Projekt kazimierskiej bimy autorstwa architektki Sylwii Piechnik. Źródło: Piotr Rytka – Zandberg
Czy w oknie nad projektowanym Aron ha kodesz pojawi się witraż, jak to jest na akwareli z epoki?

Piotr Rytka – Zandberg – Sprawa jest otwarta i może się tak stać, ale na pewno po zrealizowaniu bimy i aron ha kodeszu w pierwszej kolejności. W ramach rekonstrukcji planowanie jest za to wykonanie parochetu nawiązującego do legendy, która mówi że został on wykonany przez Esterkę.

Jak będzie umiejscowiona bima – funkcjonalnie jak w synagodze czy dekoracyjnie, a więc dokładnie na środku?

Piotr Rytka – Zandberg – Bima będzie usytuowana dokładnie w miejscu na którym została zaplanowana w 1920 roku. Nie jest ona dokładnie w centralnym miejscu ale bliżej wejścia. Tak zostało to zaprojektowane i nie zamierzamy tego zmieniać.

Z Piotrem Rytką-Zandbergiem – doradcą ds. Restytucji i Zarządzania Nieruchomościami Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie rozmawiała Anka.

Zapowiada się, że kazimierska bożnica wróci do dawnej świetności. Nie będzie pełniła jednak funkcji sakralnych, a bardziej muzealne. Prace rozpoczną się jeszcze w tym roku.

Czytaj także: Pamiętamy o marcu sprzed 80 lat>>>

Witaj
Zapisz się na nasz newsletter

Będziesz otrzymywać informacje o ciekawych wydarzeniach

Nie wysyłamy spamu, nie przekazujemy nikomu adresów email.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *